Onüçücü Hadis/Ruh ve Beden Sağlığı Haram ve Şüpheli Şeylerden Kaçınma Duyarlılığı Gerektirir

 Onüçücü Hadis

عَنْ عَامِرٍ قَالَ سَمِعْتُ النُّعْمَانَ بْنَ بَشِيرٍ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ  “الْحَلَالُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامُ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لَا يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنْ النَّاسِ فَمَنْ اتَّقَى الْمُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ كَرَاعٍ يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يُوَاقِعَهُ أَلَا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى أَلَا إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِي أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ أَلَا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلَا وَهِيَ الْقَلْبُ”

Nu’mân b. Beşîr (r.a.)’in naklettiğine göre, Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Helâl bellidir, haram da bellidir. İkisi arasında (helâl mi, haram mı, belli olmayan birtakım) şüpheli şeyler vardır; insanların birçoğu onları bilmez. Kim şüpheli şeylerden sakınırsa, dinini ve şerefini korumuş olur. Kim de aldırış etmez, şüpheli şeylere dalarsa, tıpkı yasak bir bölgenin yakınında koyun otlatan çobanın koyunlarının yasak bölgeye girmesinin an meselesi olduğu gibi, böyle bir kimsenin harama düşmesi de an meselesidir. Haberiniz olsun, her padişahın bir koruluğu/yasak bölgesi vardır. Allah’ın koruluğu/yasak bölgesi de haram ettiği şeylerdir. Dikkat edin, vücudun içinde bir et parçası vardır, o iyi olursa bütün vücut iyi olur. O bozuk olursa bütün vücut da bozuk olur. İşte o (et parçası) kalptir.”

[Buhârî, İmân 39]

Ruh ve Beden Sağlığı Haram ve Şüpheli Şeylerden Kaçınma Duyarlılığı Gerektirir

Bu hadisin anahtar sözcükleri; “helal”, “haram” ve “şüpheli şeyler”dir. Hz. Peygamber güzel bir benzetme ile helâle, harama ve bu ikisi arasında şüpheli olan hususlara dikkat çekmekte, şüpheli durumlarda nasıl davranılması gerektiği noktasında uyarılarda bulunmaktadır.

Helal, yapılmasında sakınca olmayan serbest alan ve eylemlerdir. Haram ise, tam tersi yapılması kesin olarak yüce Allah tarafından yasaklanan alan ve eylemlerdir. Bazı haramlar vardır ki, bunların hiçbir şekilde yapılması caiz değildir; zehir içmek gibi. Hangi şartlarda olursa olsun, bile bile zehir içmek, haramdır, dinen yasaklanmıştır. Her hâl ü kârda ölümle sonuçlandığı için, bile bile zehir içmek bir intihardır. İntihar ise haramdır. Canı veren Allah’tır. O’nun dışında hiç kimse başka birinin canını alma hak ve yetkisine sahip değildir. Cana kıymak İslam’ın en büyük saydığı günahlardan biridir.

Domuz eti, leş, eti helal olmayan hayvanların eti ve başkasına ait olan bir yiyeceği yemek de haramdır. Ancak açlıktan ölüm eşiğine gelmiş birisi, bunlardan ölmeyecek kadar yiyebilir. Çünkü burada insan hayatı söz konusudur. Hatta yemeyi değil de ölümü tercih ederse sorumlu olur.

Harama yakın olan hususlar vardır; fıkıh dilinde bunlara tahrimen mekruh denir. Bunlar da kaçınılması gereken hususlardır. Helale yakın olan, ancak yine de yapılması istenmeyen bir alt derecede yasak sayılan hususlar da vardır; bunlara da tenzihen mekruh denir. Bütün bunlar, dereceleri farklı fakat yasak alanını oluşturan hususlardır. Bunların detayları İlmihâl ve Fıkıh kitaplarında mevcuttur.

Bir de bazen içtihat noktasında otoritelerce henüz bir karara varılamayan yeni ortaya çıkan hususlar, bazen de otoritelerce bilinip herkes tarafından bilinmeyen, ancak helal mi haram mı diye tereddüde düşülen hususlar vardır; hadiste de ifade edildiği gibi, harama düşme endişesiyle bunlardan da kaçınmak gerekir. Hz. Peygamber’in asıl dikkat çektiği nokta burasıdır. Çünkü helaller bellidir, haramlar da bellidir. Haramlığı açık olan hususlardan kaçınmak zor değildir. Asıl zor ve tehlikeli olan şüpheli hususlardır. Burada Hz. Peygamber herkesin dikkatli ve hassas olması gerektiğini belirtmektedir. Bu tür şüpheli şeylerden sakınmaya verâ denir. Bu da takvanın bir üst derecesidir. Önemli ve takdire şayan bir hassasiyettir.

Hz. Peygamber haram ve şüpheli şeylerden sakınmayı bir koruluğa benzetir. Yasak/haram ve şüpheli şeyleri yapmak şöyle dursun, yanlarına yaklaşmak bile tehlikelidir. Harama düşmemek için uygulanacak en sağlam yöntem, yasaklardan uzak durmaktır; diğer bir ifade ile haram olan şeylerin, kişinin zihin alanına, hayal ve düşünce dünyasına girmemesidir. Aksi halde istemeye istemeye harama düşülebilir. Çünkü haramlar uyuşturucu gibidir, bir kerecik de olsa, asla denenmeye gelmez; dibi derin çukura benzer, içine düşüldü mü; bir daha kurtulmak zor olur.

İnsanların sadece bedenleri değil, ruhları da hastalanır. “Haram olduğunu biliyorum, fakat kendimi alamıyorum” diyen herkesin manevî tedaviye ihtiyacı vardır. Harama düşmemek için sağlam bir iman ve ibadetler en büyük kalkandır. İbadet manen kişiyi harama düşmekten alı kor. Çünkü ibadet kişiye farklı hayat anlayışı, farklı bir algılama, farklı bir lezzet alma ve hoşlanma duygusu, temayülü kazandırır. Namaz kılan bir insan içkiden zevk almaz/alamaz/almamalı. Namaz kılan bir insan nikâhsız ilişkiden zevk almaz/alamaz/almamalı. Tam tersi bunlar ona işkence olur. Hep suçluluk duygusuyla yaşar. Hep pişmanlık duyar.

Günahlara düşmemenin en önemli hususlardan biri de şuuraltı terbiyesidir. Bir insanın şuuraltı saf ve temiz olur, orada kötü kavram ve düşüncelere yer vermezse, kötü duygu ve düşüncelerin varlık alanına her çıkma teşebbüsünde onları şuur alanı dışına iter ve onlara hayat hakkı vermezse, bu kişinin hadiste kalp olarak ifade edilen gönlü temiz olur. Kalbi/gönlü/düşünce alanı temiz olanın; yani, gönlünde kötü duygu barındırmayanın ruhu sağlam olur, ruhu sağlam olanların da bedeni sağlam olur.

Hz. Peygamber hadisinde kalp/gönül ve beden ilişkisine temas ederek ruh ve beden sağlığına dikkat çekmektedir. Sağlıklı bir hayat için ruh ve beden salığını beraber götürmek gerekiyor. Ruhun sağlığı Allah’a iyi kul olmaktan geçer, bu da maneviyata sahip çıkmaya ve yaşamaya, yani imanın gereklerini yerine getirmeye bağlıdır.

Haram ve şüpheli şeylerden kaçınma duyarlılığı temennisiyle kalın sağlıcakla!…

***

[03.02.2008]

Doç. Dr. Cemal AĞIRMAN

e-mail: cemalagirman@hotmail.com